1 marca 2023r. po raz kolejny obchodzimy Narodowy Dzień Pamięci „Żołnierzy Wyklętych”. Ustanowiony został przez Sejm RP w 2011 roku, aby upamiętnić tych, którzy po II wojnie światowej z bronią w ręku przeciwstawili się narzuconej siłą władzy komunistycznej. Data nie jest przypadkowa. Przypada w rocznicę rozstrzelania przywódców IV Zarządu Głównego Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość” – powojennej organizacji konspiracyjnej.
Powojenna konspiracja niepodległościowa była najliczniejszą formą zorganizowanego oporu polskiego społeczeństwa wobec reżimu komunistycznego. W zbrojnym podziemiu działało nawet 200 tys. osób w różnych oddziałach. Kolejnych 20 tys. walczyło w partyzantce. Kilkaset tysięcy osób zapewniało łączność, aprowizację, wywiad i schronienie. Przeciwko władzy występowali także uczniowie zrzeszeni w podziemnych organizacjach młodzieżowych – łącznie ok. 20 tys. młodych ludzi.
Dla wielu żołnierzy podziemia wojna nie skończyła się w maju 1945 r. Z bronią w ręku przeciwstawiali się narzuconemu Polsce komunistycznemu rządowi. Ta niezgoda na Polskę pod jarzmem narzuconym przez Związek Radziecki często kosztowała ich życie i wolność.
Żołnierze Wyklęci to zbiorcza nazwa dla antykomunistycznego narodowego podziemia, które wywodziło się z takich organizacji polskiego państwa podziemnego jak Armia Krajowa, Wolność i Niezawisłość, Wolność i Sprawiedliwość, Narodowe Siły Zbrojne. Po roku 1945r. walczyli oni zbrojnie z władzą komunistyczną i nie skorzystali z amnestii z 1947r. Swoją walkę kontynuowali jeszcze w latach 60. ubiegłego wieku. Ocenia się, że w walce ze służbą bezpieczeństwa zginęło ok. 7 tysięcy Żołnierzy Wyklętych. Ostatnim żołnierzem podziemia niepodległościowego był Józef Franczak ps. Laluś. Zginął z rąk SB 21 października 1963 roku.
